ارتباط بین مصرف پروتئین ها و سنگ کلیه

ارتباط بین مصرف پروتئین ها و سنگ کلیه

امروزه میزان ابتلا به سنگ کلیه در سراسر جهان رو به افزایش است. نرخ ابتلا به این بیماری در کل دنیا حدود 15 درصد می باشد اما متاسفانه در نیمی از موارد، احتمال بازگشت سنگ پس از بهبودی وجود دارد. اغلب سنگ های کلیوی (تقریبا 80 درصد) از نوع نمک های کلسیم مانند کلسیم اگزالات و کلسیم فسفات می باشند.

با توجه به نقش مواد غذایی در بروز بیماری سنگ کلیه، تغییر در رژیم غذایی می تواند در پیشگیری و کنترل این بیماری بسیار کمک کننده باشد. به طور مثال افزایش غلظت موادی چون کلسیم اگزالات، کلسیم فسفات و اوریک اسید در ادرار، خطر تشکیل سنگ را افزایش می دهد. بنابراین راهکارهای غذایی که بتواند غلظت این مواد را در ادرار کاهش دهد، می تواند در کاهش خطر ایجاد سنگ کلیه موثر باشد. به طور برعکس، افزایش مایعات دریافتی، افزایش مصرف میوه ها و فیبرها، مصرف متعادل کلسیم، کاهش مصرف سدیم و پروتئین های حیوانی راهکارهای موثری در کاهش احتمال ایجاد سنگ در کلیه می باشند.

تاثیر نوع پروتئین رژیم غذایی بر تشکیل سنگ های کلیوی

پروتئین ها یکی از اجزای ضروری رژیم غذایی می باشند و برای عملکرد صحیح بدن لازم هستند. مقدار و نوع پروتئین دریافتی در تشکیل سنگ کلیه حائز اهمیت می باشد. دریافت پروتئین ها از دو منبع گیاهی و حیوانی صورت می گیرد. از جمله منابع پروتئین حیوانی می توان به گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ، ماکیان و لبنیات و از جمله منابع پروتئین گیاهی می توان به حبوبات، مغزها و غلات اشاره نمود.
دریافت بالای پروتئین حیوانی از منابع غیرلبنی (گوشت قرمز، ماکیان، ماهی و تخم مرغ)، با افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه همراه است. پروتئین های حیوانی از طرفی سبب دفع کلسیم و افزایش اسیدیته ادرار می گردند و از طرف دیگر باعث کاهش غلظت سیترات، پتاسیم و منیزیم موجود در ادرار می شوند. این اتفاق به دلیل محتوای بالای اسیدآمینه های سولفوردار موجود در این نوع پروتئین ها می باشد. به علاوه، پروتئین های حیوانی دارای مقادیر زیادی از پورین ها هستند که باعث افزایش مقدار اوریک اسید ادرار می گردد. افزایش اوریک اسید یکی از عوامل موثر در افزایش تشکیل سنگ های کلیه است. جالب اینکه، محتوای پورین موجود در گوشت صدف ها و ماهی ها نسبت به ماکیان و گوشت قرمز بالاتر است، در نتیجه با مصرف گوشت صدف و ماهی، مقدار اسید اوریک بیشتری در ادرار وارد می شود.

نکته قابل توجه اینکه، برخلاف پروتئین های حیوانی، مصرف پروتئین هایی با منشا لبنی، موجب کاهش ریسک ابتلا به سنگ کلیه می شود.در واقع می توان گفت تنها دریافت بالای پروتئین های حیوانی از منابع غیرلبنی زمینه ایجاد سنگ کلیه را فراهم می کند.
با بررسی 3 مطالعه در جمعیت های بزرگ مشاهده شد، رژیم DASH که حاوی مقادیر بالای میوه و سبزیجات و میزان پایین پروتئین های حیوانی است سبب کاهش ریسک تشکیل سنگ کلیه می گردد. محتوای بالای پتاسیم میوه ها و سبزیجات، یکی از علل کاهش تشکیل سنگ کلیه در رژیم DASH است.
در مطالعه ای تاثیر مصرف 3 نوع رژیم غذایی که شامل 1- پروتئین گیاهی، 2- پروتئین گیاهی و تخم مرغ، و 3- پروتئین حیوانی بودند، در سه دوره 12روزه بررسی شد. نتایج، تاکید کننده این مطلب بود که مصرف رژیم غذایی غنی از پروتئین های حیوانی با افزایش ترشح اسید اوریک و اسیدیته ادرار همراه است. همان طور که در بالا اشاره شد عوامل ذکر شده باعث افزایش ریسک ایجاد سنگ کلیه های اسیداوریکی می گردند.

تاثیر مقدار پروتئین غذایی بر تشکیل سنگ های کلیوی

در مطالعه ای مشاهده شد که محدودیت مصرف پروتئین غذایی (0.8 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز) به مدت 2 هفته در افراد مبتلا به سنگ کلیه، سبب کاهش کلسیم، فسفات، هیدروکسی پرولین، اوریک اسید و اگزالات و افزایش سیترات ادراری می گردد. تمام تغییرات گفته شده، سبب کاهش احتمال ابتلا به سنگ کلیه می شوند.

تاثیر مصرف پروتئین بر بازگشت مجدد سنگ کلیه

طبق مطالعات انجام شده تنها نوعی از رژیم های غذایی که علاوه بر محدودیت پروتئین حیوانی، دارای میزان دریافت کلسیم بالا و محدودیت دریافت سدیم می باشند، در کاهش احتمال عود سنگ کلیه موثر می باشد. مطالعات نشان داده است زمانی که دفع ادراری کلسیم بالا باشد، پیروی از رژیم غذایی با محتوای پایین پروتئین حیوانی، مقادیر کم سدیم و کلسیم نرمال، احتمال بازگشت مجدد سنگ کلیه را کاهش می دهد، در صورتی که پیروی از رژیم کم کلسیم به این اندازه تأثیر ندارد.

بیشتر بخوانید:باید ها و نباید ها برای سلامت کلیه ها

نتیجه گیری

مصرف مقادیر بالای پروتئین برای کوتاه مدت در برخی از شرایط لازم می باشد، با این حال می بایست توجه داشت که مصرف پروتئین حیوانی (گوشت قرمز، ماکیان، ماهی و تخم مرغ؛ به جز لبنیات) بر اکثر پارامترهای ادراری موثر در تشکیل سنگ کلیه و همچنین عود آن موثر است. لذا توصیه می شود افراد مستعد یا با سابقه بیماری سنگ کلیه، پروتئین های حیوانی را کمتر مصرف کنند.